Τι συνέβαινε στην Ελλάδα, στις τέχνες και τα γράμματα, τον ταραγμένο Νοέμβρη του 1973;

1 Νοεμβρίου

Το Λύκειο των Ελληνίδων θα δίνει παραστάσεις στη διάρκεια του χειμώνα κάθε Πέμπτη στο Θέατρο Αλίκη, με ελληνικούς χορούς και τραγούδια.

2 Νοεμβρίου

Το νέο διοικητικό συμβούλιο της Ε.Μ.Σ.Ε. (Ένωση Μουσικοσυνθετών-Στιχουργών Ελλάδος) καταρτίστηκε σε σώμα ως εξής: Πρόεδρος Γιώργος Κατσαρός, αντιπρόεδρος Πυθαγόρας, γενικός γραμματέας Λευτέρης Παπαδόπουλος, ταμίας Θεόδωρος Δερβενιώτης, σύμβουλοι Χρήστος Λεοντής, Τάκης Παναγόπουλος, Σπύρος Παπαβασιλείου, Λυκούργος Μαρκέας, Μιχάλης Βιολάρης, Τόλης Βοσκόπουλος, Γιάννης Κακουλίδης.

3 Νοεμβρίου

– Η Ελληνοαμερικανική Ένωση προκηρύσσει διαγωνισμό σχεδίου, ζωγραφικής, χαρακτικής και γλυπτικής για Έλληνες και Αμερικανούς που ζουν στην Ελλάδα, ηλικίας μέχρι 35 ετών. Θα δοθούν 4 βραβεία σε ισάριθμους καλλιτέχνες, οι οποίοι θα εκθέσουν τα έργα τους στην Ένωση.

– Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ του Κάσσελ παρουσιάζεται σε πρώτη εκτέλεση το Ντούο για Τσέλο και Κρουστό του Δημήτρη Τερζάκη, με ερμηνευτές τον διάσημο βιολοντσελίστα Siegfried Palm και τον χειριστή κρουστών Christoph Caskel. Το έργο αυτό είχε παραγγελθεί στον Τερζάκη από την διεύθυνση του φεστιβάλ.

Ο Ηλίας Πετρόπουλος υπέστη δίωξη για το βιβλίο του «Καλιαρντά» [Δίγαμμα, 1971]. Τον Μάιο του 1972 είχε καταδικαστεί σε πεντάμηνη φυλάκιση από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών. Τον Νοέμβριο του 1973 η ιστορία αυτή ακόμη εξελισσόταν.

5 Νοεμβρίου

– Με την ευκαιρία της εκθέσεως των έργων του ζωγράφου Μάριου Πράσινου στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, το Γαλλικό Ινστιτούτο προβάλλει ταινία του Lucien Clergue (παραγωγή Pierre Bromberger, κείμενα Jean Lescure), με θέμα τον ζωγράφο Πράσινο.

– Εβδομάδα κλασικού αμερικανικού κινηματογράφου αρχίζει στην Ελληνοαμερικανική Ένωση. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ταινίες με τους Μπάστερ Κήτον, Ντάγκλας Φαίρμπανκς κ.ά.

– Ο βαρύτονος Σπύρος Σακκάς αναχώρησε στη Γερμανία προκειμένου να τραγουδήσει σε συναυλίες, που θα δοθούν εκεί.

– Στο βιβλιοπωλείο Στροφή γίνεται έκθεση εκδόσεων του Γαλλικού Πανεπιστημιακού Τύπου. Θα διαρκέσει μέχρι τις 15 Νοεμβρίου.

6 Νοεμβρίου

– Η αρμόδια επιτροπή ελέγχου απαγόρευσε την προβολή της ταινίας Μαύρο + Άσπρο των Νίκου Ζερβού και Θανάση Ρεντζή, που ως γνωστόν είχε παρουσιαστεί στο πρόσφατο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης.

– Με θέμα «Ο Αποκρυφισμός στην Τέχνη» η Γκαλερί των Βιβλιοφίλων (Ιπποκράτους 23) οργανώνει έκθεση σπανίων κειμένων.

Bγήκαμε κάποτε στο δρόμο – Χάρις Αλεξίου

7 Νοεμβρίου

– Στη Λέσχη Αξιωματικών στην Αθήνα, διάλεξη του καθηγητή Σπυρίδωνος Μαρινάτου με θέμα: Οργανωτικόν και στρατιωτικόν πνεύμα της Μινωικής Εποχής συμφώνως προς τας τελευταίας ανασκαφάς της Θήρας. Τη διάλεξη διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Επιτελών Εθνικής Αμύνης.

– Πανελλήνιο διαγωνισμό για τη φιλοτέχνηση προτομών της Κατίνας Παξινού, του Αιμίλιου Βεάκη και του Φώτου Πολίτη προκηρύσσει το Εθνικό Θέατρο.

8 Νοεμβρίου

Διάλεξη της Λύντιας Στεφάνου με θέμα «Η ποίηση του Ντύλαν Τόμας», στο Βρετανικό Συμβούλιο.

Περιοδικό Τραμ, τεύχος 3/4, Θεσσαλονίκη, Φλεβάρης 1972. Περιέχει το ποίημα του Ηλία Πετρόπουλου Σώμα και το διήγημα του Θέμη Λιβεριάδη Το Όνειρο, για τα οποία καταδικάστηκαν εκδότες και συγγραφείς (λόγω «ασέμνου») σε φυλάκιση και πρόστιμο από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης. Οι συγγραφείς «φάγανε» εφτά μήνες φυλακή ο καθένας και πρόστιμο 5 χιλιάδες δραχμές. Τον Νοέμβριο του 1973 το θέμα δεν είχε ακόμη τελειώσει.

9 Νοεμβρίου

– Το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Πειραιώς παρέτεινε για έξη μήνες τη διακοπή εκτίσεως της ποινής του συγγραφέα Ηλία Πετρόπουλου προς αποτροπή ανηκέστου βλάβης της υγείας του, δεδομένου ότι πάσχει από καρδιακό νόσημα. Ο Πετρόπουλος έχει καταδικαστεί σε ενός έτους φυλάκιση για το βιβλίο του Καλιαρντά και ένα κείμενο στο περιοδικό Τραμτης Θεσσαλονίκης.

– Τρίωρη προειδοποιητική στάση εργασίας πραγματοποίησαν οι μουσικοί της ορχήστρας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής προχθές, στο πλαίσιο του αγώνα που ανέλαβε ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος με στόχο την κατάργηση του Ν.Δ. 224/73, που εξαιρεί τους μουσικούς από την ασφάλιση του Ταμείου Συντάξεων Ηθοποιών, Συγγραφέων, Μουσικών και Τεχνικών Θεάτρου και Κινηματογράφου.

10 Νοεμβρίου

– Η θεατρική ομάδα Ελεύθερο Θέατρο ανακοίνωσε ότι άρχισε την προετοιμασία έργου σχετικού με την ιστορία της ληστοκρατίας στην Ελλάδα, προκειμένου να το παρουσιάσει στην τρέχουσα χειμερινή περίοδο.

– Συναυλίες του Διονύση Σαββόπουλου σε Πάτρα και Κόρινθο. Μαζί του εμφανίζεται ο Ευγένιος Σπαθάρης και το συγκρότημα Λαιστρυγόνα.

Διονύσης Σαββόπουλος και Λαιστρυγόνα, 1973

12 Νοεμβρίου

Άρχισε τις προβολές της η Κινηματογραφική Εταιρία Θεσσαλονίκης στην Αίθουσα Αμαλία, με την ταινία του Λουίς Μπουνιουέλ Los Olvidados.

13 Νοεμβρίου

– Τα 120 χρόνια της ζωής του Καραγκιόζη στην Ελλάδα θα εορταστούν φέτος στην Αθήνα. Ήδη οι καραγκιοζοπαίχτες Γ. Φρίξος και Α. Σπυρόπουλος προετοιμάζουν νέα καλλιτεχνική εργασία, που θα παρουσιάσουν στα τέλη του μηνός σε κεντρικά θέατρα.

– Στο ποιητικό απογευματινό του Μικρού Θεάτρου διαβάζουν ποιήματά τους οι Κατερίνα Μαριανού, Ντίνα Κολιού και Γιώργος Χρονάς.

14 Νοεμβρίου

– Ο αγγλόφωνος θεατρικός όμιλος Athens New Theater παρουσιάζει στο Βρετανικό Συμβούλιο το έργο του Tom Stoppard «Ο Πραγματικός Επιθεωρητής Χάουντ» (The Real Inspector Hound) σε σκηνοθεσία της Barbara Frey. Θα δοθούν δέκα παραστάσεις, η δε όλη εκδήλωση τελεί υπό την αιγίδα του Βρετανικού Συμβουλίου.

– Η Δευτεροβάθμια Επιτροπή ελέγχου ταινιών έδωσε άδεια προβολής στην ταινία Μαύρο + Άσπρο, που είχε απαγορευτεί –προ ημερών– από την πρωτοβάθμια.

Γιώργος Χρονάς, βιβλίο 1, ιδιωτική έκδοση (ποίηση) με επιμέλεια του Λεωνίδα Χρηστάκη, Ιούνης 1973

15 Νοεμβρίου

– Άρχισε τις παραστάσεις το Θέατρο Έρευνας, που ίδρυσε ο Δημήτρης Ποταμίτης.

– Ήρθε στην Ελλάδα ο Γάλλος σκηνοθέτης Αντρέ Καγιάτ, προκειμένου να παραστεί στην προβολή της ταινίας του Δεν Υπάρχει Καπνός χωρίς Φωτιά.

– Η Λυρική Σκηνή παρουσιάζει την όπερα του Μότσαρτ Έτσι Κάνουν Όλες.

16 Νοεμβρίου

Δι’ αποφάσεως του υφυπουργού παρά τω πρωθυπουργώ κ. Σπ. Ζουρνατζή επετράπη η κυκλοφορία δίσκων, οι οποίοι περιέχουν 40 τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, τα οποία είχον απαγορευτεί από το 1967. Δι’ ετέρας εξ άλλου χορηγηθείσης αδείας υπό του κ. Ζουρνατζή επετράπη η κυκλοφορία ετέρων 18 τραγουδιών εις δίσκους του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, παραγωγής 1968, δια τα οποία ουδέποτε είχε δοθεί άδεια κυκλοφορίας εν Ελλάδι. Ταύτα φέρουν τον γενικόν τίτλον Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας.

(σ.σ. Μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και την ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη, στις 25 Νοεμβρίου 1973, ήρθη η άδεια. Παρά ταύτα τα «Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας» πρόλαβαν να ηχογραφηθούν «νόμιμα», για να κυκλοφορήσουν, τελικά, τους πρώτους μήνες της Μεταπολίτευσης).

Το άλμπουμ των Μίκη Θεοδωράκη-Γιάννη Ρίτσου «18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας» [MINOS] ηχογραφήθηκε με την άδεια του δικτατορικού καθεστώτος τις παραμονές του Πολυτεχνείου, αλλά κυκλοφόρησε στην Μεταπολίτευση

20 Νοεμβρίου

Στο 17ο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Λονδίνου, που αρχίζει σήμερα και θα διαρκέσει μέχρι 10 Δεκεμβρίου, θα προβληθεί και η ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου Μέρες του ’36.

23 Νοεμβρίου

Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Κολλάτος εγκαινίασε χθες στο Παρίσι την κινηματογραφική αίθουσα του συγκροτήματος Βικτώρια, του οποίου διευθυντής είναι ο ίδιος, με την προβολή των ταινιών του Ο Θάνατος του Αλέξανδρου και Οι Εληές.

24 Νοεμβρίου

Με προκήρυξη του στρατιωτικού διοικητού Θεσσαλονίκης διαλύονται: α) Η Φοιτητική Ένωσις Μορφωτικής Νεολαίας Θεσσαλονίκης με έδρα την Θεσσαλονίκη, οδός Βασιλέως Κωνσταντίνου 1, β) Η Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη» με έδρα την Θεσσαλονίκη, οδός Κομνηνών 4. Η περιουσία των διαλυομένων οργανώσεων τίθεται υπό μεσεγγύησιν. (σ.σ. Το στρατιωτικό καθεστώς, μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου –και στην προσπάθειά του να επιβιώσει μέσα από τις γνωστές εσωτερικές ανακατατάξεις– κλείνει την Φοιτητική Ένωση Μορφωτικής Νεολαίας Θεσσαλονίκης, όπως και την Τέχνη, μαζί με την Λέσχη Τζαζ και Ποπ, λόγω του ότι εκεί συναθροίζονταν φοιτητές προφανώς).

Από το θεατρικό πρόγραμμα της τραγικής σάτιρας «Ουστ…» της Μαριέττας Ριάλδη, που είχε ανεβεί στο Πειραματικό Θέατρο (Ακαδημίας 28) κι είχε αντιμετωπίσει πρόβλημα με τη λογοκρισία. Επιμέλεια προγράμματος: Λεωνίδας Χρηστάκης

27 Νοεμβρίου

Η σκηνοθέτις Λίλα Κουρκουλάκου ανακοίνωσε την πρόθεσή της να γυρίσει δύο ταινίες αφιερωμένες στη ζωή του Μακρυγιάννη και του Παπαδιαμάντη.

28 Νοεμβρίου

– Φέτος ο Φιλολογικός Σύλλογος ‘Παρνασσός’ γιορτάζει τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του και προγραμμάτισε σειρά αναλόγων εκδηλώσεων.

– Με απόφαση του υπουργού κ. Κ. Ράλλη επετράπησαν και πάλι τα τρία θεατρικά έργα αθηναϊκών θιάσων που είχε απαγορεύσει το περασμένο Σάββατο η λογοκρισία. Πρόκειται για τα έργα Ουστ… της Μαριέττας Ριάλδη, Το Μεγάλο μας Τσίρκο του Ιάκωβου Καμπανέλλη και Άσμα για το Σκιάχτρο της Λουσιτάνιας του Πέτερ Βάις.

– Στην Ελληνοαμερικανική Ένωση οργανώνεται δημόσια συζήτηση με θέμα: Μουσική στην αυριανή πόλη. Τη συζήτηση διευθύνει ο μουσικολόγος Γ.Γ. Παπαϊωάννου και λαμβάνουν μέρος γνωστοί αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, κοινωνιολόγοι και μουσικοί. Επίσης θα μπορεί να πάρει μέρος και το κοινό.

Χριστόδουλος Χάλαρης – Γιάννης Κακουλίδης: Τροπικός της Παρθένου [EMI/Columbia, 1973]

Μερικοί δίσκοι (LP) ελλήνων καλλιτεχνών, αλλά και ξένων συγκροτημάτων (σε ελληνικές κοπές προφανώς), που κυκλοφορούσαν και ακούγονταν στη χώρα τον Νοέμβριο του 1973. Πιθανώς ανάμεσα να υπάρχει και κάποιο άλμπουμ που να τυπώθηκε τον Δεκέμβριο του ’73, αλλά αυτό είναι λίγο δύσκολο να το ξέρουμε.

Pink Floyd «The Dark Side of the Moon», Κώστας Τουρνάς «Αστρόνειρα», Μαρίζα Κωχ «Μια στο Καρφί και μια στο Πέταλο», Λουκιανός Κηλαηδόνης «Μικροαστικά», Απόστολος Καλδάρας «Βυζαντινός Εσπερινός», Black Sabbath «Sabbath Bloody Sabbath», Ελπίδα «Ελπίδα», Χριστόδουλος Χάλαρης «Τροπικός της Παρθένου», Γιάννης Πάριος «Πού θα Πάη Πού», Manu Dibango «Makossa Man», Γιώργος Χατζηνάσιος «Διαδρομή», Σταύρος Κουγιουμτζής «Ηλιοσκόπιο», Μίμης Πλέσσας «Για Μια Σταγόνα Αλάτι», David Bowie «Aladdin Sane», Γιάννης Σπανός «Μέρες Αγάπης», Τζένη Βάνου «Αγόρι μου…», Φίλιππος Νικολάου «Μέγιε Μελέ», Κώστας Χατζής «Ουαί!», Elton John «Goodbye Yellow Brick Road», Μουφλουζέλης «Το Παλιό Ρεμπέτικο», Πασχάλης «Φίλοι και Αδελφοί», Γιώργος Κοινούσης «Σήμερα!», Γρηγόρης Μπιθικώτσης «Πράσινο Φως», Μιχάλης Βιολάρης «Τι Λωζάνη – Τι Κοζάνη», Βασίλης Τσιτσάνης «Το Ξεκίνημα», Barrabas «Barrabas», Γιώργος Ζαμπέτας «Μάλιστα Κύριε», Δήμος Μούτσης «Στροφές», T. Rex «T.Rex», Τόλης Βοσκόπουλος «Ας Είμαστε Ρεαλισταί»…

Λουκιανός Κηλαηδόνης – Εργένης

Ορισμένες ταινίες, που παίζονταν τον Νοέμβριο του 1973 στις αίθουσες:

Δικτάτωρ Καλεί Θανάση (σκ. Πάνος Γλυκοφρύδης), Αλφρέντο, Αλφρέντο (Πιέτρο Τζέρμι), Οι Απάνθρωποι (Παύλος Φιλίππου), Ο Κίτρινος Πράκτωρ του Χονγκ-Κονγκ (Ρόμπερτ Κλάους), Ιωάννης ο Βίαιος (Τόνια Μαρκετάκη), Ταγκό 2001 (Κώστας Καραγιάννης), Η Εργατική Τάξη Πάει στον Παράδεισο (Έλιο Πέτρι), Η Ώρα του Τσακαλιού (Φρεντ Τσίνεμαν), Σεζάρ και Ροζαλί (Κλοντ Σοτέ), Ήταν Ήρωες και τους Έλεγαν Καθάρματα (Τονίνο Βαλέρι), Δαίμονες της Βίας και του Σεξ (Παύλος Παρασχάκης), Το Νησί της Αμαρτίας (Κώστας Δούκας)…

Και κάποια βιβλία που διαβάζονταν τον ίδιο καιρό (τελείως ενδεικτικά):

Γκεόργκι Ντιμιτρόφ Ο Φασισμός [Αρίων], Ροζέ Γκαρωντύ Η Άλλη Λύση [Ολκός], Νταίηβιντ Γουάιτ-Τόμας Ρος CIA-H Αόρατη Κυβέρνηση[Νέα Σύνορα], Ζαν-Ζακ Μαρί Ο Τροτσκισμός[Υδροχόος], Κον Μπεντίτ Αριστερισμός-Φάρμακο στη Γεροντική Αρρώστια του Κομμουνισμού, τόμος Β [Διεθνής Βιβλιοθήκη], Φοιτητική Δύναμη [Αρμός], Μηνάς Παπάζογλου 2 φοιτητικά-Ανώτατη Παιδεία-Φοιτητικό Κίνημα [Υδροχόος], Γιώργος Διζικιρίκης Η σύγχρονη σκέψη, η ‘απάτη’ της Λογοτεχνίας και ο βαθμός μηδέν της γραφής [Γραμμή], Άιρα Λέβιν Το Μωρό της Ροζμαρύ [Φλίππερ], Τζέιμς Κούνεν Φράουλες και Αίμα [Φλίππερ], Ευγενία Συριώτη Τα Τραγούδια του Μπομπ Ντύλαν [ibc Hellas/ Διεθνής Λέσχη Βιβλίου], Λεφτέρης Πούλιος Ποίηση, 2 [Κέδρος], Γιώργος Χρονάς Βιβλίο Ι[Ιδιωτική Έκδοση], Κώστας Μουρσελάς Εκείνος και… Εκείνος [Κέδρος], Ρένος Αποστολίδης Ανθύλη [Ιδιωτική Έκδοση], Μάρκος Βαμβακάρης Αυτοβιογραφία [Ιδιωτική Έκδοση], Οριάνα Φαλλάτσι Αν ο Ήλιος Πεθάνει[Νέα Σύνορα], Φρέντυ Γερμανός Ούτε Αλάτι Ούτε Πιπέρι [Γρηγόρης]…

Και τέλος, τι μετέδιδε η τηλεόραση τον Νοέμβρη του ’73;

ΕΙΡΤ
Ηχώ των Γεγονότων, Ο Άνθρωπος Δίχως Πρόσωπο, Δισκοθήκη για Νεολαία, Αθλητική Κυριακή, Ο Μπάρμπα-Μυτούσης, Μαρίνα Αυγέρη, Λάσση, Έμποροι των Εθνών, Εκείνος κι Εκείνος…

ΥΕΝΕΔ

Ο Άγνωστος Πόλεμος, Μπόζο, Βίβα Κατερίνα, Super Bingo, Εν Τούτω Νίκα, Πέυτον Πλέις, Αλάτι και Πιπέρι, Μαντάμ Σουσού, Η Γειτονιά μας, Στον ρυθμό της ποπ, Ο Ονειροπαρμένος, Επί των Επάλξεων, Οι Ουρανοί Είναι Δικοί μας και… Χαμένοι στο Διάστημα.

Φίλιππος Νικολάου: Μέγιε Μελέ [Philips, 1973]

Ο Κίτρινος Πράκτωρ του Χονγκ-Κονγκ του Ρόμπερτ Κλάους, με τον Μπρους Λη (1973)

Μάρκος Βαμβακάρης «Αυτοβιογραφία». Η πρώτη ανεξάρτητη έκδοση του 1973.

Φοιτητική Δύναμη, εκδόσεις Αρμός, 1973. Συλλογή μεταφρασμένων κειμένων από την βρετανική έκδοση Student Power (1969). Μερικοί τίτλοι: «Η σημασία της φοιτητικής εξέγερσης», «Παιδεία ή εξετάσεις;», «Για την επανάσταση» κ.λπ.

ΦΩΝΤΑΣ ΤΡΟΥΣΑΣ